چند مسئله ساده/ پیرزنی که به دنبال «بهتر شدن دنیا» است

خبرگزاری مهر- گره فرهنگ: مصطفی مستور از آن دست نویسندگانی است که کمتر اهل حضور در فضای رسانه‌ای است اما آثار کوتاه و بلندش طرفداران پروپاقرصی در میان کتاب‌باز‌ها دارد.

اگر چه شناخته شده‌ترین اثر او رمان «روی ماه خداوند را ببوس» است اما مجموعه داستان‌های کوتاه او نیز دست کمی از آثار بلندش ندارد و به راحتی‌ می‌توان‌ آن‌ها را بخش‌های پراکنده و کوچکی از پازل فکری و روایی مستور در تمام سال‌های روایت‌گری او دانست.

کتاب «تهران در بعد از ظهر» هم یکی از همین مجموعه داستان‌ها است که ۶ داستان کوتاه را در خود جای داده است. پنج داستان ابتدایی با کاراکترهایی مشترک با دیگر آثار روایی مستور، تکمله برای داستان گویی و سبک مرسوم او در روایت‌گری است اما داستان آخر که مستور آن را «به احترام جان آپدایک و داستان مسئله‌های او» نوشته است رنگ و طعمی متفاوت دارد.

راوی در این داستان کوتاه تنها به طرح ۱۰ مسئله بسنده کرده است. مسائلی که اگر چه در صورت و ظاهر پایبند قواعد مرسوم پرسشگری در علوم تجربی و ریاضیات است اما محتوایی انسانی و تأمل برانگیز دارد.

طنز تلخ به کار رفته در این داستان کوتاه یکی از ویژگی‌های دوست داشتنی در جهان داستان گویی مصطفی مستور است. در ذیل دو مسئله از ده مسئله طرح شده در این داستان کوتاه را به عنوان نمونه بازخوانی خواهیم کرد.

بریده‌های خواندنی؛

یک مسئله) «جدول زیر تعداد افرادی را نشان می‌دهد که در فاصله سپتامبر ۱۹۴۶ تا جولای ۱۹۸۷ به تفکیک سال به دستور A کشته شده‌اند. ستون‌های دوم و سوم جدول مربوط به تعداد افرادی است که در اثر مرگ بستگان خود (افراد ستون دوم) دچار اندوه شده‌اند.

نکته: A در سال ۱۹۶۷ به دلیل بیماری تمرکز زیادی بر پیشبرد کارهایش نداشته است!

اگر هزینه کشتن هر نفر (شامل برنامه‌ریزی، تدارکات و اجرا) ۴۱۷ دلار باشد و اگر ۸۲ درصد این مبلغ از محل درآمدهای مالیاتی تأمین شود با استفاده از داده‌های جدول و نیز با توجه به اینکه در فاصله میان سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۴۵ میلادی ۲۰۳ نفر افراد مشابه A وجود داشته است که مجموعا ۷۶۵۶۳۰۰۰ (هفتاد و شش میلیون و پانصد و شصت و سه هزار) نفر را کشته‌اند، با تقریب ۱۵ درصد (کمتر یا بیشتر از مقدار واقعی) برای فاصله‌ سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۴۵ محاسبه کنید؛

الف- چه مبلغی از درآمد افراد صرف کشته شدن خودشان شده‌است.

ب- تعداد بستگان درجه یک و درجه دو قربانیان که در این فاصله زمانی دچار اندوه شدید شده‌اند.

ج- مسئله را برای فاصله زمانی ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تا سال ۲۰۱۰ (مجموعا ۲۶۱۰ سال) حل کنید.»

****

مسئله دیگر) «نرگس بانو، پیرزن مطلقه بی‌سواد هفتاد و نه ساله، سی و شش سال و چهار ماه و هفده روز است که بی‌وقفه (صبح و ظهر و شب) به قصد بهتر شدن دنیا یکی از نام‌های خداوند را تکرار می‌کند. او نمی‌تواند توضیح دهد منظورش از «بهتر شدن دنیا» دقیقا چیست، اما ایمان دارد که با هر بار تکرار نام خداوند، دست کم یکی از رنج‌های آدم‌های دنیا کم می‌شود. اگر تعداد رنج‌های آدمیان را که با توجه به جمعیت فعلی ساکنان زمین برآورد شده‌است ۴۳۷۵۳۲۱۰۰۰۰ (چهل و سه میلیارد و هفتصد و پنجاه و سه میلیون و دویست و ده هزار) در نظر بگیریم و اگر نرگس بانو در هر وعده از مناسک ذکرگویی‌اش به طور متوسط ۴۵۰ بار نام خداوند را برده باشد، محاسبه کنید؛

الف- نرگس بانو تاکنون چه تعداد رنج را از آدمیان دور کرده‌است؟

ب- اگر تنها راه باقی مانده برای نجات جهان از وضعیت تهوع آور فعلی‌اش کاری باشد که نرگس بانو انجام می‌دهد، برای بهبود ۲۰ درصدی وضع فعلی جهان، به چند پیرزن مشابه او و به چند سال نیایش مداوم نیاز داریم؟

برای حل قسمت «ب» متوسط نرخ رشد جمعیت را ۱.۲ درصد و سرانه رنج شدید هر فرد را در طول زندگی‌اش با تقریب کمتر از یک صدم به طور متوسط ۶.۷ فقره رنج درنظر بگیرید.»

مجموعه داستان «تهران در بعد از ظهر» به قلم مصطفی مستور را نشر چشمه در سال ۱۳۸۹ روانه بازار کتاب کرد.